Bàn về thất bại “start-up” của Hạng Võ Sở Bá Vương
Trên chuyến bay trở về Sài Gòn, tôi mở danh sách nhạc cải lương dài hơn 4 tiếng đồng hồ nghe để cho dễ ngủ. Một trong những trích đoạn tôi yêu thích đó là Hạng Võ Sở Bá Vương, kể về những giây phút cuối đời của Hạng Võ. Chợt nhận ra một bài học rất hữu ích cho tôi và nhiều bạn trẻ khác đang và sắp chuẩn bị phát triển cho mình 1 sự khởi nghiệp.
Hạng Võ sinh năm 232 TCN, là cháu nội của đại tướng Hạng Yên - tướng của thời Chiến Quốc. Cha ông mất sớm nên ông ở cùng với người chú là Hạng Lương. Sau này 2 người họ cùng nhau khởi nghĩa chống lại nhà Tần và Hạng Võ trở thành vua nước Sở giai đoạn 206 TCN – 202 TCN, tước hiệu Tây Sở Bá Vương Hạng Võ. Ông còn mang mộng lớn thôn tín cả "thị trường" Trung Hoa thời đó. Có thể nói giai đoạn đầu khởi nghiệp của Hạng Võ là thành công quá sức tưởng tượng như lật đổ nhà Tần, trở thành vua nước Sở và đã có lần Lưu Bang nhà Hán phải khiếp sợ và e dè trước ông, thế nhưng không lâu sau đó, chính Lưu Bang lại là người phá tan cơ nghiệp của ông. Khi đã đại bại trước "đối thủ cạnh tranh trực tiếp" là Lưu Bang và Trương Lương (nhà Hán), ông phải mở huyết lộ mà lên lưng tuấn mã bỏ chạy sau trận thua ở Cai Hạ. Trên đường chạy trốn, mạng sống hàng ngàn trung sĩ đã phải hy sinh để mở lối cho Hạng Võ chạy thoát với ý định là xây dựng lại thế lực mới tại một “thị trường nghạch (niche market)” mới ở Giang Đông, tiếp tục theo đuổi giấc mơ bá chủ thương trường. Khi ngài chạy đến bến Ô Giang thì cần bắt đò của 1 đình trưởng mà sang sông. Tại đây đã diễn ra cuộc hội thoại đầy bi tráng giữa Hạng Võ và người lái đò và đó cũng là những lời cuối cùng của ông trước khi chết. Một trích đoạn cải lương tôi khá yêu thích đã thuật lại cuộc hội thoại này một cách chi tiết mà có lẽ sử sách chưa xác nhận được.
Sau khi Hạng Võ gọi người đình trưởng, nhận ra đây là Hạng Võ, ông bắt chuyện và “bình” về câu chuyện “khởi nghiệp” của hạng Võ với tất cả sự hiểu biết của mình. Người đình trưởng hỏi (Thuật lại nguyên văn như trong cải lương luôn cho nó sến):
“Tại sao ngài đi đâu mà nhất nhơn nhất mã, chốn bôn ba tơi tả mãnh dung bào, rồi còn 8 ngàn tử đệ ở nơi đâu, sao không thấy đứng hầu bên chủ tướng, vậy á ngài?”
HẠNG VÕ trả lời: “đình trưởng ơi, ta đã sa cơ vì quỷ kế của Lưu Bang. Giữa đêm buồn nghe tiếng sáo của Trương Lương. Đã đưa ta đến con đường tuyệt lộ. Mà trước mặt ta là sông cả mênh mang, bến Ô Giang lại đành cản lối. Sau lừng thì mịt mờ khói lửa, tợ mợ tiếng reo hò, ai bắt cho được Hạng Vương. Thế mà trên đường bồn ba, ta đã mất đi một người bạn chung tình, nàng đã nguyên sinh để ta tìm thoát lối...”
=======
(Ngẫm) Nói đến đây, các bạn có liên tưởng đến các start up đang trong tình trạng khó khăn mà chắc chắn phần lớn đều đã và sẽ gặp phải. Tiếng tới thì quá khó khăn, nhìn phía trước thì mênh mang như bến Ô Giang - mất định hướng và thiếu nguồn lực trầm trọng. Còn quay đầu lại thì là một chiến trường đẫm máu nơi bạn đang thất thế trước đối thủ dù mất đi biết bao nhiêu là nguồn lực như công sức, tiền bạc và đôi khi là sự hy sinh về chi phí cơ hội của công việc ổn định của bạn trước đó. Cảm giác như mọi cánh cửa đều đóng sập lại trước mặt và dường như chẳng còn đường nào thoát thân.
=======
(Tiếp) Đình Trưởng lại tiếp tục với câu vọng cổ cao chót vót: “Bởi thế nên ngày nay Sở Bá Vương phải nhất nhơn nhất mã lạnh lùng trong gió ngựa nẻo miên thuỳ. Ngày xưa một tay cũng đủ làm lệch đất nghiêng trời, vậy mà ngày nay, uy quyền không, cung điện cũng không, người yêu mất, cơ đồ cũng mất hahaha. Ngài ơi, khi mà người ta muốn chinh phục lòng dân bằng uy quyền võ lực, thì gấm vốc sơn hà đâu hưởng được bền lâu. Đó....ngài thấy không? Trước kia ngài đến đây với mấy vạn tinh binh, một tiếng thét nước Ô Giang còn giật mình xám mặt. Rồi hôm nay sau cơn binh biến, ngài đi đâu lơ láo có một mình. Ngài ơi, có lẽ hôm nay ngài mới biết thế nào là cay đắng nhục vinh, đời đâu có chi là bền vững trường cửu. "Mảnh trăng mới khuyết chưa tròn - tay không hạng võ lại hoàn tay không”.
=====
(Ngẫm) Đến giai đoạn khó khăn, bạn sẽ bắt gặp những "người lái đò" như thế này, những người sẽ dạy cho bạn nghe vì lý lẽ ở đời và nguyên lý sống mà họ cho là đúng, đúng trên kinh nghiệm của họ. Rồi từ đó họ sẽ đưa ra vài lý do như cách bạn chinh phục khách hàng, chinh phục lòng dân để khuyên bạn rằng “bạn sai rồi, bạn đã không nên làm thế này thế này..bla bla và bla bla”. Người lái đò có thể là bạn bè xung quanh, người thân trong gia đình. Khi bạn khó khăn, bạn sẽ rất dễ bị thuyết phục bởi những sự giới hạn được đưa ra mà trước kia khi mới bắt đầu khởi nghiệp, bạn chưa bao giờ thừa nhận. Những người lái đó này sẽ cho bạn 1,000 lý do để từ bỏ. Và tôi tin rằng đến đây nhiều người sẽ có suy nghĩ phản ứng lại như cách Hạng Võ tiếp lời:
=====
(Tiếp) “Đình Trưởng ơi ngài nói chí phải, ta hiện giờ là một tên chiến bại. Cả một thời oanh liệt đất Giang Đông. Đến ngày nay sự nghiệp đã hoàn không. Ta còn muốn sang sông làm chi nữa”
Đình Trưởng khoái chí tiếp lời:
“tôi tuy là kẻ chèo đò dốt nát, nhưng thấy chuyện đời cũng...bàn bạc bậy bạ một vài câu. Nhưng trước tình cảnh của ngài thì tôi cũng nao nao, thôi mời ngài xuống bến để tôi đưa dùm làm nghĩa”
HẠNG VÕ vì quá đỗi tuyệt vọng, ngài đáp tra:
“Không không ta còn sang sông làm chi nữa vì thân ta giờ đây chỉ là tàn binh chiến bại giữa sa trường. Ta cảm ơn ngươi đã nói với ta những lời chua chát, tuy quá phũ phàng nhưng rung động lòng ta. Chẳng biết ta sa cơ vì tiếng sao của Trương Lương hay là vì lòng dân li tán. Thôi thôi Đình Trưởng ơi ta còn muốn sống làm chi cho đau đớn ê chề. Nói xong, ngài sà mình xuống dòng nước Ô Giang để thoát khỏi "thương trường" nhiều đau khổ. Theo sử sách thì Hạng Võ không nhảy song tự vẫn mà tự đâm cổ chết trước mặt của Lã Mã Đồng vốn là tướng cũ dưới trướng Hạng Võ”
Ngẫm lại thật bi hài, Lưu Bang lẫn Trương Lương phải tốn bao nhiêu là bình là tốt, bao nhiêu là của cải lương thực để giết HẠNG VÕ. HẠNG VÕ dùng hết nguồn lực để né tránh đòn tấn công đó. Vậy mà đến gặp người lái đò, sau khi nghe "khuyên nhủ" vài câu thì bỏ cuộc, buông xuôi và tự tử. Người lái đò xem ra hay hơn 2 ông CEO Lưu Bang và CMO Trương Lương kia nhiều đấy nhỉ, giết dũng tướng không cần tốn 1 binh 1 chốt.
Thế đấy, đôi khi bạn thua đối thủ trận này, chưa chắc bạn đã thua cả sự nghiệp. Chỉ cần khi nào bạn còn cố gắng, còn niềm tin và phải vững vang với niềm tin đó thì bạn sẽ chưa thất bại – những câu nói này mình nghe từ rất nhiều vĩ nhân thành đạt và ghi nhớ. Nhưng mình tin rằng; nếu ai đó cho bạn 1,000 lý do để từ bỏ, bạn hãy cho mình 1 lý do để tiếp tục. Lý do đó là lý do tại sao bạn lại bắt đầu cái bạn đang làm.
Tài năng, khả năng thiên phú có thể cho bạn một khởi đầu đẹp, nhưng kiên trì và kiên định mới có thể đưa bạn đến nơi bạn muốn đến.
Tổng thống thứ 30 của Hoa Kỳ, Calvin Coolidge, từng nói:
“Nothing in this world can take the place of persistence. Talent will not; nothing is more common than unsuccessful men with talent. Genius will not; unrewarded genius is almost a proverb. Education will not; the world is full of educated derelicts. Persistence and determination alone are omnipotent.”
“Không có gì trên thế giới này thay thế được sự kiên trì. Tài năng không thể thay thế, người tài mà không thành công thì rất là phổ biến. Khả năng thiên phú không thể thay thế, những thiên tài không được công nhận phổ biến như tục ngữ. Giáo dục không thể thay thế, thế giới đầy ấp những kẻ được giáo dục bài bản nhưng bị bỏ rơi. Chỉ có kiên trì và kiên định là có có sức mạnh tuyệt đối.”
Hạng Võ là dũng tướng có sức mạnh phi thường, là một thiên tài quân sự. Thế mà ông tự kết thúc cuộc đời ông trong tuyệt vọng, trong cái chết của sự buông bỏ, chứ không phải trong móng vuốt của đối thủ.
Huynh Duong
Bầu trời Sydney
Trên chuyến bay trở về Sài Gòn, tôi mở danh sách nhạc cải lương dài hơn 4 tiếng đồng hồ nghe để cho dễ ngủ. Một trong những trích đoạn tôi yêu thích đó là Hạng Võ Sở Bá Vương, kể về những giây phút cuối đời của Hạng Võ. Chợt nhận ra một bài học rất hữu ích cho tôi và nhiều bạn trẻ khác đang và sắp chuẩn bị phát triển cho mình 1 sự khởi nghiệp.
Hạng Võ sinh năm 232 TCN, là cháu nội của đại tướng Hạng Yên - tướng của thời Chiến Quốc. Cha ông mất sớm nên ông ở cùng với người chú là Hạng Lương. Sau này 2 người họ cùng nhau khởi nghĩa chống lại nhà Tần và Hạng Võ trở thành vua nước Sở giai đoạn 206 TCN – 202 TCN, tước hiệu Tây Sở Bá Vương Hạng Võ. Ông còn mang mộng lớn thôn tín cả "thị trường" Trung Hoa thời đó. Có thể nói giai đoạn đầu khởi nghiệp của Hạng Võ là thành công quá sức tưởng tượng như lật đổ nhà Tần, trở thành vua nước Sở và đã có lần Lưu Bang nhà Hán phải khiếp sợ và e dè trước ông, thế nhưng không lâu sau đó, chính Lưu Bang lại là người phá tan cơ nghiệp của ông. Khi đã đại bại trước "đối thủ cạnh tranh trực tiếp" là Lưu Bang và Trương Lương (nhà Hán), ông phải mở huyết lộ mà lên lưng tuấn mã bỏ chạy sau trận thua ở Cai Hạ. Trên đường chạy trốn, mạng sống hàng ngàn trung sĩ đã phải hy sinh để mở lối cho Hạng Võ chạy thoát với ý định là xây dựng lại thế lực mới tại một “thị trường nghạch (niche market)” mới ở Giang Đông, tiếp tục theo đuổi giấc mơ bá chủ thương trường. Khi ngài chạy đến bến Ô Giang thì cần bắt đò của 1 đình trưởng mà sang sông. Tại đây đã diễn ra cuộc hội thoại đầy bi tráng giữa Hạng Võ và người lái đò và đó cũng là những lời cuối cùng của ông trước khi chết. Một trích đoạn cải lương tôi khá yêu thích đã thuật lại cuộc hội thoại này một cách chi tiết mà có lẽ sử sách chưa xác nhận được.
Sau khi Hạng Võ gọi người đình trưởng, nhận ra đây là Hạng Võ, ông bắt chuyện và “bình” về câu chuyện “khởi nghiệp” của hạng Võ với tất cả sự hiểu biết của mình. Người đình trưởng hỏi (Thuật lại nguyên văn như trong cải lương luôn cho nó sến):
“Tại sao ngài đi đâu mà nhất nhơn nhất mã, chốn bôn ba tơi tả mãnh dung bào, rồi còn 8 ngàn tử đệ ở nơi đâu, sao không thấy đứng hầu bên chủ tướng, vậy á ngài?”
HẠNG VÕ trả lời: “đình trưởng ơi, ta đã sa cơ vì quỷ kế của Lưu Bang. Giữa đêm buồn nghe tiếng sáo của Trương Lương. Đã đưa ta đến con đường tuyệt lộ. Mà trước mặt ta là sông cả mênh mang, bến Ô Giang lại đành cản lối. Sau lừng thì mịt mờ khói lửa, tợ mợ tiếng reo hò, ai bắt cho được Hạng Vương. Thế mà trên đường bồn ba, ta đã mất đi một người bạn chung tình, nàng đã nguyên sinh để ta tìm thoát lối...”
=======
(Ngẫm) Nói đến đây, các bạn có liên tưởng đến các start up đang trong tình trạng khó khăn mà chắc chắn phần lớn đều đã và sẽ gặp phải. Tiếng tới thì quá khó khăn, nhìn phía trước thì mênh mang như bến Ô Giang - mất định hướng và thiếu nguồn lực trầm trọng. Còn quay đầu lại thì là một chiến trường đẫm máu nơi bạn đang thất thế trước đối thủ dù mất đi biết bao nhiêu là nguồn lực như công sức, tiền bạc và đôi khi là sự hy sinh về chi phí cơ hội của công việc ổn định của bạn trước đó. Cảm giác như mọi cánh cửa đều đóng sập lại trước mặt và dường như chẳng còn đường nào thoát thân.
=======
(Tiếp) Đình Trưởng lại tiếp tục với câu vọng cổ cao chót vót: “Bởi thế nên ngày nay Sở Bá Vương phải nhất nhơn nhất mã lạnh lùng trong gió ngựa nẻo miên thuỳ. Ngày xưa một tay cũng đủ làm lệch đất nghiêng trời, vậy mà ngày nay, uy quyền không, cung điện cũng không, người yêu mất, cơ đồ cũng mất hahaha. Ngài ơi, khi mà người ta muốn chinh phục lòng dân bằng uy quyền võ lực, thì gấm vốc sơn hà đâu hưởng được bền lâu. Đó....ngài thấy không? Trước kia ngài đến đây với mấy vạn tinh binh, một tiếng thét nước Ô Giang còn giật mình xám mặt. Rồi hôm nay sau cơn binh biến, ngài đi đâu lơ láo có một mình. Ngài ơi, có lẽ hôm nay ngài mới biết thế nào là cay đắng nhục vinh, đời đâu có chi là bền vững trường cửu. "Mảnh trăng mới khuyết chưa tròn - tay không hạng võ lại hoàn tay không”.
=====
(Ngẫm) Đến giai đoạn khó khăn, bạn sẽ bắt gặp những "người lái đò" như thế này, những người sẽ dạy cho bạn nghe vì lý lẽ ở đời và nguyên lý sống mà họ cho là đúng, đúng trên kinh nghiệm của họ. Rồi từ đó họ sẽ đưa ra vài lý do như cách bạn chinh phục khách hàng, chinh phục lòng dân để khuyên bạn rằng “bạn sai rồi, bạn đã không nên làm thế này thế này..bla bla và bla bla”. Người lái đò có thể là bạn bè xung quanh, người thân trong gia đình. Khi bạn khó khăn, bạn sẽ rất dễ bị thuyết phục bởi những sự giới hạn được đưa ra mà trước kia khi mới bắt đầu khởi nghiệp, bạn chưa bao giờ thừa nhận. Những người lái đó này sẽ cho bạn 1,000 lý do để từ bỏ. Và tôi tin rằng đến đây nhiều người sẽ có suy nghĩ phản ứng lại như cách Hạng Võ tiếp lời:
=====
(Tiếp) “Đình Trưởng ơi ngài nói chí phải, ta hiện giờ là một tên chiến bại. Cả một thời oanh liệt đất Giang Đông. Đến ngày nay sự nghiệp đã hoàn không. Ta còn muốn sang sông làm chi nữa”
Đình Trưởng khoái chí tiếp lời:
“tôi tuy là kẻ chèo đò dốt nát, nhưng thấy chuyện đời cũng...bàn bạc bậy bạ một vài câu. Nhưng trước tình cảnh của ngài thì tôi cũng nao nao, thôi mời ngài xuống bến để tôi đưa dùm làm nghĩa”
HẠNG VÕ vì quá đỗi tuyệt vọng, ngài đáp tra:
“Không không ta còn sang sông làm chi nữa vì thân ta giờ đây chỉ là tàn binh chiến bại giữa sa trường. Ta cảm ơn ngươi đã nói với ta những lời chua chát, tuy quá phũ phàng nhưng rung động lòng ta. Chẳng biết ta sa cơ vì tiếng sao của Trương Lương hay là vì lòng dân li tán. Thôi thôi Đình Trưởng ơi ta còn muốn sống làm chi cho đau đớn ê chề. Nói xong, ngài sà mình xuống dòng nước Ô Giang để thoát khỏi "thương trường" nhiều đau khổ. Theo sử sách thì Hạng Võ không nhảy song tự vẫn mà tự đâm cổ chết trước mặt của Lã Mã Đồng vốn là tướng cũ dưới trướng Hạng Võ”
Ngẫm lại thật bi hài, Lưu Bang lẫn Trương Lương phải tốn bao nhiêu là bình là tốt, bao nhiêu là của cải lương thực để giết HẠNG VÕ. HẠNG VÕ dùng hết nguồn lực để né tránh đòn tấn công đó. Vậy mà đến gặp người lái đò, sau khi nghe "khuyên nhủ" vài câu thì bỏ cuộc, buông xuôi và tự tử. Người lái đò xem ra hay hơn 2 ông CEO Lưu Bang và CMO Trương Lương kia nhiều đấy nhỉ, giết dũng tướng không cần tốn 1 binh 1 chốt.
Thế đấy, đôi khi bạn thua đối thủ trận này, chưa chắc bạn đã thua cả sự nghiệp. Chỉ cần khi nào bạn còn cố gắng, còn niềm tin và phải vững vang với niềm tin đó thì bạn sẽ chưa thất bại – những câu nói này mình nghe từ rất nhiều vĩ nhân thành đạt và ghi nhớ. Nhưng mình tin rằng; nếu ai đó cho bạn 1,000 lý do để từ bỏ, bạn hãy cho mình 1 lý do để tiếp tục. Lý do đó là lý do tại sao bạn lại bắt đầu cái bạn đang làm.
Tài năng, khả năng thiên phú có thể cho bạn một khởi đầu đẹp, nhưng kiên trì và kiên định mới có thể đưa bạn đến nơi bạn muốn đến.
Tổng thống thứ 30 của Hoa Kỳ, Calvin Coolidge, từng nói:
“Nothing in this world can take the place of persistence. Talent will not; nothing is more common than unsuccessful men with talent. Genius will not; unrewarded genius is almost a proverb. Education will not; the world is full of educated derelicts. Persistence and determination alone are omnipotent.”
“Không có gì trên thế giới này thay thế được sự kiên trì. Tài năng không thể thay thế, người tài mà không thành công thì rất là phổ biến. Khả năng thiên phú không thể thay thế, những thiên tài không được công nhận phổ biến như tục ngữ. Giáo dục không thể thay thế, thế giới đầy ấp những kẻ được giáo dục bài bản nhưng bị bỏ rơi. Chỉ có kiên trì và kiên định là có có sức mạnh tuyệt đối.”
Hạng Võ là dũng tướng có sức mạnh phi thường, là một thiên tài quân sự. Thế mà ông tự kết thúc cuộc đời ông trong tuyệt vọng, trong cái chết của sự buông bỏ, chứ không phải trong móng vuốt của đối thủ.
Huynh Duong
Bầu trời Sydney
2 months ago
